Czosnek jest byliną, która wytwarza cebulę ( główkę ) złożoną z kilku cebulek ( ząbków). Z główki wyrasta łodyga zakończona kwiatostanem, tzw. baldachimem, który złożony jest z drobnych liliowych kwiatów. Czosnek pochodzi z Azji Środkowej, skąd dostał się na Bliski Wschód, a następnie do Europy. Obecnie uprawiany jest na całym świecie, jako roślina lecznicza i przyprawowa.
W swoim składzie czosnek zawiera fitosterole, flawonoidy, pektyny, śluzy, mieszaninę lotnych związków bakteriobójczych, związków siarkowych, a wśród nich bezwonną allilinę, która po uszkodzeniu tkanek rozpada się na bakteriobójczy związek, zwany allicyną pod wpływem enzymu-allinazy. Allicyna następnie ulega rozpadowi na ajoen i kilka wielosiarczków, odpowiedzialnych za zapach czosnku. Zawartość allicyny w czosnku wynosi około 10 g/kg. Liście czosnku zawierają prowitaminę A ( brak jej jest w ząbkach ), ślady witamin z grupy B oraz witaminę C.
W roku 1966 chemik Chester J. Cavalito wyizolował allicynę, substancję nadającą czosnkowi zapach i zarazem działającą przeciwbakteryjnie. Badania wykazały, że czosnek może niekiedy działać silniej niż penicylina i tetracyklina. Właściwości lecznicze czosnku wiążą się przede wszystkim z występowaniem w jego składzie związków siarki, ( które podczas miażdżenia czosnku dają ostry zapach ). Związki te ( dwusiarczek allilu ) mogą zapobiegać zachorowaniom na raka.
Allicyna, jest przekształcana w organizmie ludzkim w substancję podobną, do leku rozpuszczającego śluz oskrzelowy. Zasługuje ona w pełni na miano naturalnego antybiotyku zalecanego przy zapaleniu zatok czy bólu gardła. To organiczny związek chemiczny, fitoncyd o działaniu bakteriobójczym i charakterystycznym zapachu. Powstaje (jako mieszanina racemiczna) po uszkodzeniu tkanki cebuli, czosnku i niektórych innych roślin jako produkt przekształcenia alliiny pod wpływem enzymu allinazy poprzez pośredni kwas allilosulfenowy.
Fitoncydy są to związki produkowane przez rośliny wyższe tj. mszaki, paprotniki, nagonasienne, okrytonasienne o działaniu antybakteryjnym, pierwotniakobójczym i grzybobójczym. Fitoncydy (gr. fiton – roślina; cyd – sylaba oznaczająca właściwości bójcze) są odpowiednikiem antybiotyków wytwarzanych przez bakterie, grzyby i porosty. Substancje te mogą być wydzielane przez kwiaty, liście oraz korę.
Jak prawidłowo spożywać czosnek
Aby najlepiej wykorzystać zdrowotne walory czosnku, należy go zgnieść i odstawić na 10 minut przed zjedzeniem lub ugotowaniem - informuje "New Scientist."
Badania nad tym ważnym dla zdrowia i gastronomii zagadnieniem przeprowadził Claudio Galmarini z Argentyny. Wykazał, że zgniatanie otwiera błony komórkowe i uwalnia enzym allinazę, pod którego wpływem powstają związki przeciwdziałające zakrzepom, z których najbardziej aktywnymi są allicyna i tiosulfinat. W nienaruszonych ząbkach czosnku allinaza pozostaje uwięziona.
Po 10 minutach czosnek można już zjeść na surowo - albo ugotować, ale nie dłużej niż przez 6 minut. Za długie gotowanie niszczy enzym.
Zwolennicy naturalnego sposobu odżywiania się oraz zielarze stosują czosnek w leczeniu różnych dolegliwości. W krajach śródziemnomorskich, w których do potraw dodaje się dużo czosnku, odnotowano mniejszą liczba zachorowań.
Czosnek bez wątpienia niszczy bakterie. Działa podobnie jak antybiotyki wobec drobnoustrojów chorobotwórczych, zwłaszcza wobec paciorkowców (Streptococcus) i gronkowców (Staphylococcus), co potwierdzają liczne badania. Efekt stosowania czosnku bywa czasem nawet lepszy niż niejednego syntetycznego antybiotyku. Czosnek eliminuje bakterie, grzyby, pasożyty nie dając przy tym objawów ubocznych.
W Rosji czosnek nazywany jest ‘’ rosyjską penicyliną ’’ i stosowany jest do zwalczania epidemii grypy, przeziębień, kaszlu i zaburzeń jelitowych. W wielu krajach jest oficjalnie uznany i stosowany, jako czynnik przeciwbakteryjny.
Wpływ czosnku na odporność i układ krwionośny
Wspomaga odporność - Ma wpływ na działanie limfocytów T i makrofagów, kluczowych elementów układu odpornościowego. Stwierdzono, że wyciąg z czosnku pobudza makrofagi do wytwarzania większej ilości czynników zabijających drobnoustroje i komórki nowotworowe. Dla osób, które mają obniżoną odporność zaleca się dwa ząbki czosnku dziennie. Zmiażdżone ząbki czosnku w zalewie octowej można dodawać do sałatek i innych potraw, gdyż skutecznie wzmacniają układ odpornościowy.
Wzmacnia układ krążenia - Substancje czynne zawarte w czosnku oddziałują na trombocyty - hamują ich agregację, zmniejszają lepkość oraz poprawiają ich ruchliwość. Mechanizm hamowania agregacji płytek krwi najprawdopodobniej polega na inhibicji enzymów - fosfolipazy, lipooksygenazy i cyklo-oksygenazy. Płytki krwi mają ogromne znaczenie w procesie powstawania blaszek miażdżycowych w tętnicach. Tworzące się zatory mogą doprowadzić do zawałów oraz do choroby niedokrwiennej serca. Substancje zawarte w czosnku zmniejszają ryzyko występowania miażdżycy także poprzez hamowanie syntezy cholesterolu i trój-glicerydów, obniżają poziom cholesterolu, wpływają na jego zawartość we krwi, redukują szkodliwą frakcję LDL i przyczyniają się do zwiększenia stężenia korzystnej dla zdrowia frakcji HDL. Czosnek przeciwdziała nadciśnieniu tętniczemu zarówno skurczowemu jak rozkurczowemu. (W Chinach i w Japonii został uznany, jako lek na nadciśnienie ).
Wzmacnia mięsień sercowy - Działa przeciwutleniająco, zmniejsza ilość wolnych rodników, które uszkadzają błony komórkowe, utleniają cholesterol i lipidy, przez co zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń czynnościowych układu krążenia, a także innych narządów. Czosnek udrażnia naczynia krwionośne. Regularne jego jedzenie może powstrzymać zrastanie naczyń, a nawet odwrócić ten proces, pomagając je udrożnić. Czosnek zmniejsza krzepliwość krwi i jej lepkość oraz zwiększa szybkość rozpuszczania zakrzepu. Lekarze amerykańscy wyodrębnili składnik czosnku, który nazwano ‘’ajoenem’’, działający podobnie na procesy krzepnięcia krwi jak aspiryna, - jeden z najstarszych i najbardziej znanych na świecie leków. Ajoen zmniejsza skłonność do zmian zakrzepowo - zatorowych.
Układ pokarmowy i wątroba
Wzmaga łaknienie, pobudza procesy trawienia, działa korzystnie na pracę wątroby - wspomaga jej regenerację, działa ochronnie dzięki właściwościom przeciwutleniającym, zwiększa wydzielanie żółci, działa przeciwwzdęciowo, wspomaga perystaltykę jelit, zapobiega atonii, a także wpływa na równowagę mikroflory przewodu pokarmowego.
Opóźnia powstawanie uszkodzeń żołądka i tworzenie się wrzodów. Uczeni sądzą, że to działanie ochronne wynika z łagodnego podrażniania ścian jelita. Zwiększa się produkcja prostaglandyn, substancji ochronnych, a w związku z tym oporność komórek na działanie soków trawiennych. Czosnek, podobnie jak imbir, jest znany w medycynie ludowej, jako środek przeciwko wzdęciom. Uczeni amerykańscy potwierdzili ten fakt.
