Jedna nieprzespana noc poważnie zaburza naszą pamięć. Osoby, które odpuściły sobie sen są rozkojarzone, mylą fakty, opowiadają historie które nigdy nie miały miejsca. Mało tego, takie problemy pojawiają się gdy śpimy, nie tylko zbyt krótko, ale i również zbyt długo. Jaka jest funkcja snu? Z jakich cyklów się składa? Czym jest bezsenność?
Sen coraz krótszy
Jeszcze kilkanaście lat temu niewyspany chodził co trzeci dorosły Polak. Współcześnie statystyki pokazują, że jest to 55% społeczeństwa (osoby, których sen trwa poniżej 7 godzin na dobę). Podobna tendencja jest we wszystkich krajach Zachodu.
Mówi się, że młody organizm radzi sobie lepiej z brakiem snu. Zweryfikowano to przy użyciu rezonansu magnetycznego. W grupie badanych znaleźli się zdrowi młodzi ludzie (średnia wieku 22 lata). Poproszono ich o podejmowanie decyzji finansowych po normalnie przespanej nocy a następnie po zerwanej. Zmęczone osoby dokonywały bardziej ryzykownych i emocjonalnych decyzji. Wszystko widać było na obrazie z rezonansu, aktywne były ośrodki emocjonalne a spokojniejsze odpowiedzialne za racjonalny osąd. U osób wyspanych było odwrotnie lub przynajmniej równomiernie. W każdym wieku brak snu jest negatywnym czynnikiem, ma tylko wpływ na inne strefy ludzkiego ciała.
Co nam daje sen?
Spędzamy w nim około 1/3 naszego życia. Zgodnie z definicją, jest to cykliczny stan bezruchu połączony z osłabionym procesem odpowiedzi na bodźce środowiskowe i jest to stan odwracalny.
Po co śnimy? To pytanie jest o tyle ciekawe, że naukowcy nie potrafią na nie odpowiedzieć. Wiemy co się dzieje podczas snu, jakie zachodzą procesy wewnątrz naszego ciała, jednak nie mamy odpowiedzi na pytanie czemu musimy spać a nie na przykład poleżeć nieruchomo. Z jednej strony jest to zaskakujące – ludzkość nie zna czegoś, co zabiera 33% (plus, minus) z naszego świadomego życia. Sen wcale nie jest dobrze zbadaną dziedziną.
Antybiotyk i maść na oparzenia
Sen ma lecznicze właściwości, nie potrzebujemy wieloletnich badań aby to udowodnić. Wystarczy przetestować to podczas choroby – zakopać się w pościeli i spać ile się uda. Człowiek szybciej wyzdrowieje niż ten, który śpi na pół gwizdka. Podobnie jest w kwestii odporności – jedna nieprzespana noc powoduje spadek krwinek białych (odpowiedzialnych za zwalczanie bakterii i wirusów) o 20%
Podobnie jest z gojeniem ran – tutaj posiłkując się badaniami – udowodniono, że oparzony szczur, któremu uniemożliwiono sen potrzebuje dłuższego czasu na zagojenie, niż ten, który spał normalnie.
Komu chce się spać najbardziej?
Najbardziej zainteresowanym snem organem jest nasz mózg. Sen ma wpływ na naszą pamięć i naukę. Jedna z najpopularniejszych teorii snu głosi, że jest on potrzebne aby mózg mógł przeanalizować i skatalogować wydarzenia danego dnia. Podczas snu nasz mózg dokonuje przeglądu wydarzeń z dni poprzednich – w pierwszej fazie snu, jest to dokładne odtworzenie rzeczywistości. Im dłużej śnimy tym rzeczywistość bardziej przeplata się z marzeniami. Gdy nasz mózg przejdzie do fazy REM pozostaje wydźwięk wydarzeń lecz jego rzeczywistość coraz bardziej się zaciera.
Wszystkie wydarzenia dnia są przechowywane w mózgu. Gdy zasypiamy rozpoczyna się proces selekcji mało istotnych informacji, wyłączając niepotrzebne połączenia pomiędzy neuronami. Dokonuje się to stopniowo, wraz z upływem czasu snu. Dlatego pierwsze znikają rzeczy, które nie były dla nas istotne a te, które były istotne, mają silniejszy „odcisk” i zostają (chociaż i tak słabiej pamiętane).
Dotyczy to i wiedzy teoretycznej (fakty, daty, wydarzenia) jak i praktycznej (np. uchwyt potrzebny do gry na gitarze). Jak coś nie wychodzi to warto pójść spać, rano będzie lepiej.
Może nie wiemy dlaczego śpimy, wiemy jednak doskonale, że gdy tego nie robimy to jest źle. Uśredniając człowiek powinien spać około 7h 33minut (zmienia się to wraz z wiekiem – im człowiek starszy tym potrzebuje mniej snu).
Nie chce mi się jeszcze spać
Jak wygląda człowiek po dłuższym czasie bez snu? Oprócz kłopotów z pamięcią i decyzjami jego czas reakcji wydłuża się wraz z kolejnymi nieprzespanymi godzinami. Po trzech dobach bez snu pojawiają się omamy i halucynacje, rozmowy z wyimaginowanymi osobami. Dochodzi do tego pogorszenie humoru, agresywność i wahania stanów emocjonalnych.
Gorsze rzeczy dzieją się jednak w naszej głowie. Nieprzespane noce powodują straty w komórkach nerwowych naszych mózgów. Badania na myszach pokazały, że trzy doby bez snu zabijają nawet do 25% komórek nerwowych w pniu mózgu, miejscu odpowiedzialnym za przytomność, sen i czuwanie.
